بيماري شقاق و علل آن

شقاق نام عربي و فيشر نام انگليسي آن و ترك يا چاك خوردگي نام فارسي آن ميباشد. شقاق در واقع همان زخم شدن لبه داخلي مقعد مي باشد. شقاق مقعد (Anal fissure), وضعيتي بسيار دردناك بوده كه حاصل زخم سطحي يا پارگي در ناحيه پوشش سلولي مقعد است. شقاق به صورت يك خط طولي است كه در نيمه تحتاني كانال مقعد در ناحيه زير خط دندانه‌اي (dentate line) ايجاد مي‌شود و چون اين ناحيه گيرنده‌هاي حسي بسيار زيادي دارد، يك وضعيت فوق‌العاده دردناك ايجاد مي‌كند.
تعريف شقاق مقعد، فيشر مقعدي (آنال)پارگي و خراشيدگي و ترك abrasion و زخم در مخرج را شقاق يا فيشر آنال گويند. اين پارگي سبب اسپاسم (انقباض) اسفنگتر داخلي مخرج مي شود و اين يكي خود سبب درد و افزايش عمق پارگي بر اثر كاهش خونرساني به مخرج شده و زخم شديد مي شود

شيوع بيماري فيشر آنال

شقاق مقعدي از نوزادي تا پيري ديده شده و كلا بي نهايت شايع است
يكي از شايع ترين بيماريهاي ناحيه مقعد زخم مقعد يا اصطلاح خارجي آن كه اين روزها اكثراً با آن آشنا هستند فيسور آنال يا فيشر آنال يا شقاق مي باشد. در واقع در اصطلاحات رايج به آن زخم مقعد يا شقاق مقعد مي گويند.

علل بيماري شقاق

معمولا يبوست و اسهال طولاني و زور زدن straining زياد در موقع دفع مدفوع ، زايمان و استفاده طولاني مدت از ملين ها عامل پيدايش فيشر مقعدي يا همان شقاق مقعدي است ، گاهي فشار داخل كانال مخرج بعلت افزايش فعاليت (تونيسيته) سيستم اسفنكتريك ( سيستم كنترل دفع مدفوع) بالا بوده و در نتيجه خون رساني به پوست و مخاط مخرج مختل شده و شقاق ايجاد مي شود اختلالات روحي و رواني نيز سبب افزايش تونوسيته سيستم اسفنكتريك شده و گاهي سبب فيشر مي گردد.

علل ناشناخته بيماري شقاق يا فيشر

گاهي در هر حال علتي واضح براي شقاق پيدا نمي شود
شروع شقاق مقعد يا فيشر مقعدي ( آنال )همانطور كه گفته شد در بيماري فيشر و شقاق مقعدي هم ردپاي اول، يبوست شديد يا اسهال، كه 90% موارد يبوست شديد بوده ديده مي شود همچنين به دليل تداوم يبوست كه ناشي از عدم تحرك و عدم كاركرد درست دستگاه گوارش مي باشد مدفوع خشك ،به قسمت پايين مقعد رسيده كه حين دفع باعث خراش مي شود كه بار اول اين خراش بهبود پيدا مي كند ولي وقتي تداوم پيدا كرده و تكرار شود اين زخم به طور مزمن باقي مانده و آهسته آهسته شروع به دفع كردن با سوزش و گاهي خون ريزي مي شود، هر چقدر كه از زمانش مي گذرد زخم پيشرفته تر شده و عضله اسفنكر داخل مقعد كه نقش كنترلي را دارد براي مقابله با درد شروع به اسپاسم مي كند و خودش يك عارضه اي را به وجود خواهد آورد كه به عنوان تنگي مقعد از آن ياد مي شود و اگر درمان اين بيماري بدون باز كردن اين تنگه باشد با شكست مواجه مي شود.

اشتباهات رايج مردم در برابر بيماري فيشرشقاق مخرج | فيستور مقعد

اكثر مردم جامعه كه دچار بيماري مقعدي مي شوند ، اكثرا به اشتباه فكر مي كنند كه دچار بيماري هموروئيد يا بواسير شده اند به اين دليل هر بيماري كه به ما مراجعه مي نمايد ، مي گويد كه ما هموروئيد يا بواسير داريم ولي وقتي اين بيماران را معاينه مي شوند بيش از 80 تا 90% دچار بيماري شقاق و يا فيشر هستند. افراد با هر سطح سواد و تحصيلي كه باشند بلا استثناء اولين نكته اي كه بعد اين مشكل پيدا مي كنند فكر مي كنند كه اين بيماري هموروئيد يا بواسير مي باشد و متاسفانه بدتر از همه چون خجالت مي كشند در ابتدا به هيچ كسي نمي گويند و خودشان شروع به دنبال راه درمان و استفاده از داروهايي مانند پماد مي نمايند كه در برخي از اوقات هم شايد درمان شوند اما در برخي از موارد منجر به بدتر شدن مي شود. كم كم كه بيماريشان شديد تر شد شروع به اطلاع گيري از اطرافيان، دوستان و آشنايان كه ببينند آنها هم دچار شده اند يا خير؟ بعد شروع به گرفتن پند و توصيه درماني و بهداشتي از كساني كه اين بيماري را داشته اند مي نمايند. كه خود اين داستان منجر به بدتر شدن بيماري مي شود. در صورتي كه شقاقي كه مي توانست در همان مراحل ابتدايي با مراجعه به پزشك در وحله اول با يك شل كننده مدفوع و يك پماد چرب كننده مقعد درمان شود حالا به يك بيماري طاقت فرسا تبديل شده كه وقتي بيمار مراجعه مي كند مي گويد ما انواع و اقسام دردها مثل كليه درد يا درد دندان را كشيده ايم ولي اين درد واقعاً يك درد وحشتناكتري مي باشد. وقتي اسم غذا يا دستشويي رفتن مي آيد مو بر تنشان سيخ مي شود چون واقعا اين بيماري بسيار دردناك مي باشد. در آن لحظه كه مدفوع ميخواهد خارج شود و اسفنكر مقعد اسپاسم كرده، بسيار درد تيز و برنده دارد! وقتي كه مدفوع تمام مي شود و بيرون مي آيد تازه سوزش شروع مي شود كه اين بستگي به زخم دارد كه از نيم ساعت تا چند ساعت در مواردي خيلي پيشرفته حتي 24 ساعت مي باشد و باعث مي شود كه فرد از كار روز مره نا توان بماند.!

راه هاي جلوگيري از فيشر يا شقاق

وقتي بيماري شقاق يا فيشر آنال درمان نمي شود به مرور از طريق همان زخم ميكروب مينشيند و باعث يك بيماري ديگر به اسم آبسه مقعدي و نهايتاً فيستول مي شود. به همين دليل است كه بايد سعي كنيم در مورد اين بيماري اطلاعات بيشتري كسب كنيم. گفته شد كه تمام اينها برمي گردد به يك مدفوع خشك كه مي توان با يك تغذيه سالم شامل مصرف آب فراوان، ميوه جات و سبزيجات، روغن زيتون، فيبرهاي غذايي و فعاليت مناسب به سادگي از اين بيماري جلوگيري كرد و اگر دچارش شديم حتماً سريع به پزشك مراجعه نمائيم و از خود درماني و ديگر درماني توسط افراد نا وارد جدا خودداري نموده و به پزشك مرتبط مراجعه نمائيم كه مبادا بيماري عود نمايد. اما واقعاً مواردي هست كه وقتي دو بار يا 3 بار يا حتي چند بار اتفاق مي افتد واقعاً با دارو جواب نمي دهد و حتماً نياز به جراحي دارد.

علائم شقاق

درد مخرج و خونريزي علائم اصلي فيشر مي باشد ، درد مهمترين عامل تشخيصي شقاق مي باشد كه اين درد در زمان دفع تشديد شده و دوره اي نيز مي باشد يعني دوره هاي پي در پي تسكين و عود داشته و درد در هر دوره شديدتر و طولاني تر مي شود تا اينكه دائمي شود . به دليل تشديد درد در زمان دفع بيمار حتي المقدور از دفع مدفوع امتناع مي كند و لذا يبوست تشديد شده و آن نيز سبب شديد تر شدن زخم شده و چرخه معيوب ايجاد مي شود. اگر از شروع اولين درد 6-3 هفته گذشته باشد آنرا شقاق حاد واگر بيشتر باشد آنرا شقاق مزمن گويند و شقاق مزمن اغلب يك حاشيه برجسته در اطراف خود دارد . شقاق حاد معمولا با درمان طبي و دارو درمان مي شود ولي شقاق مزمن اغلب نيازمند جراحي (ليزري يا استاندارد) است

خونريزي

دفع خون روشن در زمان دفع يا بعد از آن از ديگر علائم شقاق است. با دفع مدفوع سياهرنگ(melena) بايد علل ديگري را جستجو نمود. ترشحات چركي مي تواند بعلت عفونت ثانويه فيشر يا شقاق ايجاد شود. گاهي در حاشيه هاي برجسته شقاق فيستول كوچكي سبب دفع ترشحات چركي مي شود و گاهي خارش مخرج ايجاد مي شود ولي وجود آن براي تشخيص ضرورت ندارد گاهي بواسير( هموروئيد ) بطور همزمان با شقاق وجود دارد و وجود توام آنها دليلي براي اقدام جراحي( ليزري با استاندارد) حتي در شقاق حاد مي باشد ، شقاق در ذات خود سرطان زا نبوده ولي به صورت خاصي مي باشد و در بالاي 40 سالگي بايد وجود همزمان آنها را در نظر داشت