فيشر مقعدي و درمان آن

فيشر مقعدي
فيشر يا شقاق مقعد همان زخم يا پارگي خطي لبه مقعد مي‌باشد كه باعث ايجاد زخم خطي درد‌ناك در حاشيه مقعد مي‌شود. اين زخم موجب انقباض عضله داخلي مقعد و در نتيجه ايجاد درد شديد و نهايتاً احساس تنگي هنگام دفع مي‌شود. چرخه ايجاد زخم، احساس درد، اسپاسم و ابتلا به يبوست ادامه يافته و باعث مزمن شدن زخم خواهد شد. زخم به سمت بيرون مقعد گسترش يافته و تشكيل زائده پوستي به نامSentinel Pile را مي‌دهد و چنانچه به سمت داخل كانال مقعدي گسترش يابد يك زائده مخاطي داخلي به نام پاپي هيپرتروفيه را تشكيل مي‌دهد كه معمولاً با هموروئيد اشتباه مي‌شود.

فيشر مقعدي
فيشر يا شقاق مقعد همان زخم يا پارگي خطي لبه مقعد مي‌باشد كه باعث ايجاد زخم خطي درد‌ناك در حاشيه مقعد مي‌شود. اين زخم موجب انقباض عضله داخلي مقعد و در نتيجه ايجاد درد شديد و نهايتاً احساس تنگي هنگام دفع مي‌شود. چرخه ايجاد زخم، احساس درد، اسپاسم و ابتلا به يبوست ادامه يافته و باعث مزمن شدن زخم خواهد شد. زخم به سمت بيرون مقعد گسترش يافته و تشكيل زائده پوستي به نامSentinel Pile را مي‌دهد و چنانچه به سمت داخل كانال مقعدي گسترش يابد يك زائده مخاطي داخلي به نام پاپي هيپرتروفيه را تشكيل مي‌دهد كه معمولاً با هموروئيد اشتباه مي‌شود.
عوامل ايجاد‌ كننده فيشر مقعدي
يبوست و يا اسهال شديد به همراه زور زدن طولاني مدت حين دفع باعث خراش لبه مقعد، فيشر ساده و يا زخم حاد در حاشيه مقعد مي‌شود. زماني كه فرد يبوست دارد اين عارضه ناشي از عبور مدفوع سفت و خشك‌ است كه هنگام خروج، پوشش مقعد را پاره مي‌كند. زماني كه فرد دچار اسهال است اين عارضه ناشي از زور زدن بيش از حد و شستشوي مكرر ناحيه ملتهب كانال مقعدي است. در برخي بيماران به دليل عدم درمان مناسب، فيشر مقعدي ترميم نشده و ناحيه مقعد دردناك مي‌گردد به طوري كه با هر بار دفع، زخم مجدداً آسيب ديده و باز مي‌شود. اين زخم معمولاً پس از مدتي فيبروزه شده و موجب مزمن شدن فيشر مي‌شود. به علاوه فيشر مي‌تواند در ناحيه خلف يا قدام مقعد و يا هر دو جهت اتفاق بيفتد.
عوارض فيشر
عفونت زخم شقاق باعث عفونت حفره غددي شده كه موجب بروز كريپتيتيس (Cryptitis) مي‌شود. اين امر ممكن است به بروز زخم مزمن و يا حتي آبسه در سطوح بالايي كانال مقعدي و نهايتاً ايجاد فيستول بي‌انجامد. فيشر مقعدي مي‌تواند موجب خارش، درد و يا خونريزي شود.
علائم
فيشر مقعدي موجب مي‌شود بيمار هنگام خروج مدفوع، دردي را حس كند كه معمولاً براي چند ساعت ادامه دارد. همچنين ممكن است مقداري خون شفاف كه با مدفوع مخلوط شده يا نشده مشاهده شود. درد ناشي از فيشر با اندازه آن تناسبي ندارد. فيشر از لحاظ شدت درد سومين عارضه مقعدي است.
درمان غير جراحي
حداقل 50% از فيشر‌ها به خودي خود و بدون انجام جراحي بهبود مي‌يابند. هر چه فيشر به وجود آمده بيشتر باقي بماند، احتمال بهبود خود به خودي آن كاهش مي‌يابد. معمولاً فيشر‌هاي حاد با رعايت بهداشت مقعد و شستشو توسط آب گرم بعد از دفع بهبود مي‌يابند. همچنين استفاده مكرر از لگن آب گرم به مدت 20-15 دقيقه (قرار دادن مقعد در آب گرم) در كاهش علائم فيشر مؤثر است. استعمال مكرر و روزانه (طبق دستور پزشك) كِرم‌هاي بي‌حس كننده (ليدوكائين به همراه هيدروكورتيزون) بر روي چين‌هاي حاشيه مقعد نيز باعث كاهش علائم شده و به روند بهبودي كمك مي‌كند.رژيم غذايي فيبردار و دفع منظم در تسريع بهبود فيشر بسيار مهم است. اگر درد شديد باشد مي‌توان از كِرم‌هاي مسكن به دفعات استفاده نمود.استفاده از داروهاي موضعي از قبيل تري نيتروگليسرين 0.2% و ديلتيازم 2% با نظر پزشك، حدود 65%-50% مؤثر است. البته يكي از عوارض تري نيتروگليسرين، سردرد است كه اكثر بيماران نمي‌توانند آن را تحمل كنند بنابراين درمان را ناقص انجام مي‌دهند. حتماً بايد به 0.2% بودن تري نيتروگليسرين توجه نمود. عوارض ديلتيازم كمتر و قابل تحمل‌تر مي‌باشد.
درمان غير جراحي و مراقبتي شا مل
-اصلاح رژيم غذائيمصرف آب و مايعات فراوان، مواد غذايي پُرفيبر (ميوه‌جات و سبزيجات)+تسكين درد+اصلاح عادات اجابت مزاجدرمان جراحي
در مواردي كه علائم فيشر مزمن شود (در اثر يبوست به طور مكرر زخم ايجاد و ترميم شود) زائده پوستي خارجي (Sentinel Pile) و يا پاپي هيپرتروفيه داخلي ايجاد خواهد شد. در اين شرايط درمان جراحي مورد نياز است. از ديگر مواردي كه نياز به جراحي فيشر خواهند داشت عبارتند از فيشر عارضه‌دار شده مانند آبسه، فيشر فيستوليزه، هموروئيد، زائده پوستي متورم بزرگ و اسپاسم شديد مقعدي كه به درمان دارويي پاسخ ندهد.
روش جراحي
روش اسفنكتروتومي جانبي-داخلي جزئي (Lateral Partial Internal Sphincterotomy) معمولاً براي فيشرهاي مزمن و عارضه‌دار شده مورد استفاده قرار مي‌گيرد. اين جراحي با بريدن بخشي از ماهيچه‌هاي اسفنكتر داخلي مقعد موجب ترميم فيشر مقعدي از طريق جلوگيري از اسپاسم و درد مي‌شود. بريدن اين ماهيچه‌ها به ندرت با كنترل دفع در مقعد مرتبط است، البته به شرطي كه صحيح و توسط جراح كولوركتال انجام شود.درمان شقاق با ليزر و الكتروكوتر نيز كاربرد دارند اما مزاياي آن بر تيغ جراحي اثبات نشده است. لازم به ذكر است كه ليزر نوعي چاقوي جراحي است.حداقل 90% بيماراني كه نيازمند جراحي براي درمان فيشر هستند، بعد از انجام جراحي مجدداً به اين عارضه مبتلا نمي‌شوند. بهبودي علائم در بيش از 98%-95% بيماران پس از جراحي بدست مي‌آيد. در حدود 5% بيماران امكان بروز مجدد اين عارضه به دلايلي از جمله يبوست مداوم و شديد، عدم بهبودي كامل و وجود زخم در بافت وجود دارد.